Haşimato

Haşimato tiroidi (kronik otoimmün tiroidit),1912 yılında Japon tıp doktoru Hashimoto tarafından Struma Lymphomatoza olarak tanımlanmıştır. Tiroit dokusunun zamanla lenfoid dokuya dönüştüğünü tespit etmiştir. Tiroidin en sık görülen inflamatuar hastalığı olması yanında en sık hipotroidi (troidin az çalışması) nedenidir.

Tiroid antikor düzeyleri yükselir. Otoimmün bir hastalıkdır. Toplumun %10’unda, daha sık olarak da kadınlar da görülür. 30-50 yaş aralığında daha fazladır. Ülkemizdeki kadınların %30-50’sinde Haşimato tiroidit vardır. Tedavide; hipotiroidi varsa tiroid hormonu (levotiroksin) verilir. Ancak kesin bir tedavisi yoktur. Son yıllarda, düşük doz lazer tedavisi umut vermektedir.

Haşimato Nedir?

Haşimato tiroidit, otoimmün bir hastalıktır. Yani kişinin kendi bağışıklık sistemi devreye girerek, tiroit hücrelerine karşı otoantikorlar oluşturur ve hücreleri etkilemeye başlar. Zamanla tiroid hücrelerinin yerini CD4 , T(helper) lenfositleri alır. Yani tiroit dokusu başka hücreler (lenfositler) tarafından işgal edilmiş olur.

Aynı zamanda naturel killer cells (öldürücü doğal hücreler) tiroit hücrelerini harap eder. Bunu takiben tiroit otoantikorları gelişir ve tiroit hücreleri parçalanınca T4 ve T3 hormonları dolaşıma geçer ve hastalığın başlangıcında bir hipertiroidi (zehirli tiroit) tablosu oluşur. Bu dönemin hasta tarafından fark edilmesi çok zordur. Hücre yıkımı çok fazla ise, zamanla kalıcı hipotiroidi yani tiroit hormonlarının azalması durumu oluşur.

Bu durum yaklaşık olarak hastaların %20-22’inde gelişebilmektedir. Bu hastalık, kendi bağışıklık sistemimiz tarafından antikorlar oluşturularak (otoimmün) meydana getirildiği için , tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Onun için tiroid dokusu tamamen tahrip olmadan önce yeni önlemler alınarak hastaların kontrolü sağlanabilir.

Hashimato’da gelişen antikorlar başlıca 3 antijene karşı oluşur; bunlar, tiroglobulin (Tg) (%60) , TPO(%95) ve TSH-R (%60). Gıdalarla yüksek seviyelerde iyot alımı ve bazı ilaçların alımı (örneğin; interferon-α , lityum ve amiodarone) ile Hashimoto ilişkili olabilmektedir. Kromozomal anomalilerin eşlik ettiği bazı hastalıklarla birlikte (Turner sendromu, Down sendromu) Haşimato tiroiditi görülebilmektedir.

Fizik muayenede; tiroit bezi hafif derecede büyümüş bulunabilir. Mikroskobik görüntüde tiroid bezi küçük lenfositlerle ve plazma hücreleriyle işgal edilmiş olduğu, tiroid folliküllerlerin normalden küçük olduğu, kolloidin azaldığı ve bu düzeyde bağ dokusunun arttığı görülebilir. Hurtle ve Askanazy hücreleri de görülebilir. Bu bulgular , tiroit dokusunun artık işlevini kaybetmekte olduğunu veya tamamen kaybettiğini gösterir.

Haşimato Nedenleri

Toplumun %10’unda, kadınların %30-35’inde görülen Hashimato hastalığı için risk faktörleri kesin kanıt olmamakla birlikte şöyle sıralanabilir:

• Genetik(ailesel) yatkınlık
• Enfeksiyonlar(viral enfeksiyon)
• Stres
• Seks hormonları
• X kromozomunda değişiklikler
• Sigara kullanımı
• Gıdalarla fazla iyot alınması
• Radyasyon

Bu saydığımız nedenler Haşimoto tiroiditinde tetikleyici bir rol oynayabilirler. Ancak, asıl mekanizma karmaşık immünolojik (bağışıklık sistemi ile ilgili) bir olay , immün komplekslerin ve folliküler hücrelerin bazal membranlarında komplemanların oluşumuna neden olur.

Tiroit hücrelerindeki fonksiyonel değişiklikler tiroid hormonlarının üretimini bozar. Sonuçta gelişen hücresel reaksiyonlar, lenfosit infiltrasyonuna (işgaline) ve fibrozise (sertleşme) neden olur. Bu hadise tiroid hücrelerinin sayısının ve işlevinin azalması ile sonuçlanır. İmmün reaksiyon devam ettikçe tiroid peroksidaz antikorları saptanmaya başlanır.

Hashimoto’da bu antikorlar yükseldikçe tiroid foksiyonları azalır ve hipotiroidi( tiroid yetmezliği) meydana gelir. Haşimato’da bu immün (bağışıklık sitemi) değişikliklerinin neden ve nasıl başladığı konusunda bir fikir birliği yoktur. Yani , neyin Haşimato’yu oluşturan olaylar zincirini tetiklediği bilinmemektedir. Burada stres ve üzüntünün bir faktör olarak son yıllarda öne çıkmaya başladığını görüyoruz. Öte yandan, Haşimato’lu kişilerin ailelerinde, başka olguların da sıklıkla görülebilmesi ailevi yatkınlığın hastalıkta rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Viral enfeksiyonlarla oluşan Akut tiroiditlerin (tiroid iltihabı) bir kısmının akut dönemi (hipertroidi dönemi) atlattıktan bir süre sonra, kronik hale geldiği (hipotiroidi dönemi), antikorlarının yükselerek Hashimoto hastalığına dönüştüğünü görebilmekteyiz. Yani virüs enfeksiyonlarının nedenlerden biri olduğu anlaşılmaktadır.

Sigara içen kişilerde, içmeyenlere göre Haşimato tiroiditi daha sık görülmekte bu da sigaranın Hashimato hastalığında bir risk faktörü olabildiğini göstermektedir. Bunun yanında aşırı miktarda iyotlu tuz tüketiminin Haşimato nedenlerinden birisi olabileceği konusunda da birçok çalışma mevcuttur.

Haşimato Belirtileri

Hashimoto hastalığı daha çok kadınlarda ve 30-50 yaş aralığında görülmektedir. Yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. En sık görülen belirti, tiroid bezinin boyutunda hafif büyümedir. Bu büyüme dışarıdan bakılınca fark edilebilecek boyutta olabilir. Ya da , ultrasonik ölçümle belirlenebilir.

Dışardan boyunun ön bölümünde ağrısız bir şişlik şeklinde farkedilebilir. Haşimato hastalığı %5 oranında hipertiroidizm(yüksek tiroid hormon seviyesi) , %20 oranında ise hipotiroidizm (tiroit hormon düzeyinde azalma) ile seyreder. Hipertiroidizm varsa yani tiroit hormonları yüksekse; çarpıntı(taşikardi) titreme, aşırı terleme, çabuk heyecanlanma ve zayıflama bazen de kaygı bozuklukları ile kendini gösterir.

Hipotiroidizm ( tiroit hormonları düşüklüğü) varsa; halsizlik, ciltte kuruluk, depresyon, saç dökülmesi, kilo alma, kilo verememe gibi belirtilerle seyreder. Haşimato tiroiditinde %20 oranında kalıcı hipotiroidi gelişmektedir. Hastalığın başlangıcında hasta herhangi bir belirti fark etmez. Bir süre sonra, halsizlik çok belirgin hale gelir. Bunu, kilo alma, kilo verememe, saçlarda ve ciltte matlaşma, üşüme, eklem ağrıları, nabızda yavaşlama, kabızlık, adetlerde düzensizlik, kısırlık, depresyon, algı bozukluğu, ses değişimi (seste kabalaşma) gibi hipotiroidi belirtileri takip eder.

Hekim hastayı muayene ettiğinde; kuru bir cilt, nabızda azalma ( bradikardi) ses kabalaşması, reflekslerde azalma, bazen tiroit bezinde büyüme        ( guatr) ve genel ödem gibi bulgular varsa Hashimato tiroiditini akla getirir. Hekim, hastanın hikâyesini dinleyip fizik muayenesi yaptıktan sonra, Haşimoto hastalığı şüphesi oluşmuşsa, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerine (tiroit ultrason-doppler) başvurarak kesin teşhisi koyabilir.

Haşimato Şikayetleri Nelerdir?

Hashimoto başlangıcında belirtiler çok siliktir. Hasta genellikle herhangi bir değişiklik fark edemez. Eğer tiroid hormonları başlangıçta yükselirse, hipertiroidi bulguları ( çarpıntı, terleme, titreme, çabuk heyecanlanma ve sinirlenme, kilo kaybı, zayıflama) ortaya çıkar. Hipertiroidi dönemi geçtikten sonra, otoantikorların yükselmesiyle ( AntiTPO, Anti Tiroglobülin), tiroit hücreleri yıkıma uğramaya ve yerlerine lenfositlerin geçmesiyle hormon üretme yeteneklerini kaybetmeye başlarlar.

Bu dönemde, hipotiroidi bulguları ( tiroit hormonları azalması) ortaya çıkar. Haşimato hastalığında hipotiroidi dönemi geçici olabilir ve bu dönem sonunda hormonal durum normale dönebilir ( ötiroid).Ancak Haşimato tiroiditinde hipotiroidi kalıcı hale de gelebilir. Bunun oranı %20’dir.

Yani Hashimoto hastalığında %20 oranında kalıcı hormon yetmezliği görülmektedir. Bu durumda da hastada; halsizlik, ciltte ve saçlarda kuruluk, saç dökülmesi, nabız yavaşlaması, algı bozukluğu, depresyon, seste kalınlaşma, adet düzensizliği, reflekslerde yavaşlama ve kabızlık gibi belirtiler ortaya çıkar. Hashimato’nun ilerlemesi ile tiroit bezinde büyüme ve ödem gelişmesi beklenebilen belirtilerdir. Bu ödem ciltte, özellikle de bacaklarda şişlik şeklinde ortaya çıkabilir.

Bazı hastalarda da depresif bir durum ve halsizlik ön plandadır. Hastalar bu şikayetlerle psikiyatri polikliniklerine başvurabilirler. 30-50 yaş arası kadınlarda depresif şikayetler varsa, hipotiroidi ve Hashimoto mutlaka akla gelmelidir.     Yine, adet düzensizlikleri nedeni ile kadın doğum polikliniklerine başvuran kadınlarda, hipotiroidi ve Haşimato tiroidit olasılığı düşünülmelidir.

Dermatoloji hekimlerinin de, cilt kuruluğu ve saç dökülmesi ile başvuran hastalarda tiroit fonksiyon testlerine başvurarak olası bir Hashimato’yu ekarte etmeleri gereklidir.

Haşimato Hastalığının Cinsel Hayata Etkileri

Hashimoto tiroiditi cinsel hayatı dolaylı olarak olumsuz etkiler. Bu durumun nedeni Haşimoto’nun otoimmün bir hastalık olması dolayısıyla inflamasyonu arttırması ve metabolizmayı yavaşlatması dışarıdan sentetik hormon ilacı (T4)verilmesine rağmen T 4’ün T 3 e dönüşümünün yavaşlaması ve T3 ün hücre içine girmesinin engellenmesi nedeniyle doku oksijenasyonunun azalmasıdır. Yani dokular oksijeni enerjide kullanamadığından enerji düşüklüğü meydana gelir. Bunun yansıması halsizlik ve isteksizlik olarak hastada ortaya çıkar. Bu da cinsel isteksizliğin önemli nedenlerinden biridir.

Bunun yanında Haşimato tiroditinde halsizliğin oluşturduğu hareketsizlik nedeniyle damarsal problemler artacağından cinsel organların kanlanması ve oksijenasyonu azalarak fonksiyonlarda gerileme ortaya çıkabilir. Özellikle Hashimato bulunan hanımlarda kilo alma veya kilo verememe probleminden dolayı kendine güvenin azalması ve kendi vücudunu beğenmeme durumu da psikolojik olarak cinsel isteksizliği arttırmakta cinsel ilişkide konsantrasyonu olumsuz etkilemektedir. Uzun yıllar ilaç olarak T4 hormonu verilen Haşimato tiroiditi hastalarında T4 hormon seviyeleri normal olduğu halde etkin hormon olan T3 e dönüşümün azalması ve T3 ün hücre içine girmesinin güçleşmesi nedeniyle bu belirtiler ortaya çıkabileceği gibi kemik erimesi gibi ilaç yan etkileri de dolaylı olarak kişiyi cinsel yönden olumsuz şekilde etkiler.

Hashimato Hastalığı ve Gebelik

Haşimato hastalığının kadınların gebeliğini zorlaştırıcı bir etkisi olup olmadığı tartışmalıdır. Bu konuda kanıta dayalı herhangi bir çalışma olmamasına karşın hamileliği zorlaştırdığını iddia eden görüşler de mevcuttur. Haşimato tiroiditinde yeni uygulanmaya başlanan bir yöntem olan “lazer tedavisi” ve antioksidan kombinasyonunun bu konuda olumlu etkileri olabileceği paylaşılmaktadır. Bir hashimoto hastası hamile kaldığında yapılması gereken en önemli şey T3 ve T4 hormonlarının ilaç vererek normal düzeyde tutulmasıdır. TSH nın belli bir düzeyin üzerine çıkarılmaması da önerilmektedir. Burada önemli olan tiroit hormonlarının normal düzeyde tutulması ve anne karnındaki bebeğin hipotiroidiye maruz kalmasının önlenmesidir. Gebelik boyunca kişinin takip edilmesi ve verilecek T4 dozunun buna göre ayarlanması bebeğin normal gelişimi için yeterli olacaktır. Sonuç olarak;Haşimato hastalığının gebelik için bir engel teşkil etmediğini söyleyebiliriz.

Haşimato Testi

Klinik olarak Hashimato tiroidi şüphesi bulunuyorsa, TSH ( tiroit stimülan hormon) yüksekliği ve tiroit antikorlarını yükselmiş olması, teşhisi doğrular. Hızlı büyüyen bir tiroit bezi (guatr) yada saptanmış bir tiroit nodülü varsa, hastaya ince iğne aspirasyon biyopsisi (sitolojik tetkik) yapılabilir.

Bazı Haşimoto hastalarında ender de olsa tiroid bezinde komplikasyon olarak, ‘’Tiroit lenfoması’’ adı verilen bir tür lenf kanseri gelişebilmektedir. Bunu da akılda bulundurmak son derece de önemlidir. Ayrıca, Hashimoto tiroiditi bulunan bir kişide tiroit bezinde nodül (kitle) varsa bu nodülde kanser bulunma olasılığı da göz önünde bulundurulmalıdır.

Hashimato’lu hastalarda tiroit lenfoması (bir tür kanser) gelişme riski, normal bir insana göre 80 kat fazladır. Onun için, lenfoma ile Haşhimoto arasındaki ayırıcı teşhis önemlidir. Özet olarak; Haşimato tanısını koyabilmek için laboratuvar olarak; T3,T4 hormonunun düşük TSH’nın yüksek olması gerekir. Klinik belirti vermeyen ( subklinik) hipotiroidide ise T3 ve T4 hormonları normal, TSH yüksek bulunur. Bu hastalarda Anti-TPO antikoru %85 oranında yüksek çıkar.

Henüz tiroit yetmezliği gelişmemiş Hashimoto hastalarında ise, T3 ve T4 normal TSH normal ancak Antikorlar yüksek bulunur. Ultrasonografik bulgular: Tiroit dokusu heterojen görünümdedir. Pseudonodül adı verilen yalancı nodül görünümü bulunabilir. Haşimato tiroidit tanısı ultrasonografi ile konulabilir.

Takibe alınan hastada nodül gelişmesi durumunda, nodül takibe alınır. Gerekli olursa nodüle ince iğne biyopsisi yapılır. Şüpheli bir sonuç çıkması durumunda tiroit ameliyatı gerekli hale gelebilir.

Haşimato Tedavisi

Hastanın tiroit hormonları (T3-T4) normal ise, TSH yüksek olsa bile tiroit hormonu (levotroksin) verilmesinin gereği yoktur. Çünkü bu durumdaki kişilerde tiroit hormonu vermek Hashimoto hastalığını tedavi etmez. Üstelik uzun dönem bu ilaçları kullanmak kemik erimesine (osteoporoz)’de yol açmaktadır. Sadece düşük hormon düzeyine bağlı şikayetlerde bir miktar düzelme ve komplikasyonlarda azalma sağlar.

Normal tiroit hormonu olup yüksek TSH düzeyi bulunanlardan, orta yaşlı ve kardiyovasküler ( kalp ve damarla ilgili) risk faktörü bulunanlarda  ( örneğin, yüksel lipit seviyeleri, hipertansiyon) yada hamilelerde hormon verilmesi uygundur. Bunlar dışındakilerde tiroit hormonun verilmesinin gereği yoktur. Normal tiroit hormon düzeyi bulunan Hashimoto’lularda tiroit bezi çok büyümüş ise tiroit hormonu verilebilir. Bu hastalarda 2-3 ay içinde tiroitde küçülme beklenir. Haşimoto hastalığında tiroitde ani bir büyüme, tiroit lenfomasını (lenf kanseri) akla getirmelidir. Hastanın mutlaka bu yönden ileri tetkiki gerekir.

Haşimato Tedavisi Ankara

Tiroit hormonu verilmesi gereken kişilerde, TSH düzeyi 0.5-2.5mIU/L arsına düşürülmeye çalışılır. Kalp hastalığı, ritim bozukluğu ( atrial fibrilasyon), osteoporoz ( kemik erimesi) olanlarda ve 65 yaş üzerindeki kişilerde TSH 1-4mIU/L aralığında tutulur. Hamilelerde TSH hedefi, ilk 3 ayda, 0.1-2.5mIU/L, sonraki aylarda 0.2-3mIU/L ‘dır. 70-80 yaş arası TSH üst sınırının 6mIU/L, 80 yaş üzerindeki kişilerde 7.5mIU/L olarak hedeflenmesi gerekir.

Antikorların yüksek kalması kalıcı hipotiroidinin (hormon yetersizliği) bulgusu olarak kabul edilir. Her geçen yıl kalıcı hipotiroidi gelişme riski %5 artmaktadır. İlaç kullanan hastalarda hormon düzeyleri (T3 ve T4) normal sınırlarda bulunsa da, halsizlik, yorgunluk, kilo verememe, kilo alma gibi şikayetler devam edebilir.

Haşimato Lazer Tedavisi

Lazer ışınları tıbbın birçok dalında uygulanmaktadır. Hashimoto hastalığında düşük doz lazer ışını umut veren yeni bir gelişme olarak uygulanmaya başlanmıştır. Haşimoto lazer tedavisi ile ilgili Ankara kliniğim ile irtibata geçebilirsiniz.

Haşimato tiroidi ile ilgili aklınıza takılan soruları altta bulunan yorumlar kısmından bana iletebilirsiniz. Haşimato tedavisi için Ankara kliniğim ile irtibata geçebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Haşimato genetik mi?

Hepsinde değil. Ancak bazı kişilerde genetik (ailesel) faktörlerin Hashimoto hastalığının gelişiminde rol oynadığı bilinmektedir.

Haşimato tiroidi tamamen iyileşir mi?

Hastalık otoimmün (bağışıklık) mekanizması ile oluştuğu için, tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir.

Haşimato hastalığı ölümcül mü?

Hayır. Ölümcül bir hastalık olmamakla birlikte yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürülebilen bir hastalıktır. Bu arada eğer, Hashimoto zemininde bir nodül gelişirse, kanser yönünden takibe alınmalı ve gerekli olursa ameliyat edilerek hayati risk en aza indirilmelidir.

Haşimato tiroidi kanser yapar mı?

Hashimato hastalığında 2 tür kanser olasılığı vardır: 1-Tiroid lenfoması (lenf kanseri) 2-Tiroid nodülü gelişmesi durumunda nodülde kanser oluşumu. İki durumda da erken tanı ile tedavi, son derece başarılı sonuçlar vermektedir. Tanıdaki gecikmeler istenmeyen durumlara yol açabilir.

Haşimato hipertiroide döner mi?

Hashimoto tiroiditinde başlangıçta (akut dönemde) hipertiroidi (zehirli tiroid) gelişebilir. Hormon seviyeleri yükselir. Ancak, zamanla tiroid hücreleri fonksiyonlarını kaybettikçe hipotiroidi (hormon yetmezliği) gelişir. Bu yetersizlik %20 hastada kalıcı hale gelir.

Haşhimato kilo aldırır mı?

Genellikle Haşimoto tiroiditinde kilo alma veya kilo verememe problemi vardır. Bunun nedeni, hormon azlığı nedeni ile metabolizmanın yavaşlaması, yani dokuların oksijeni yeterince kullanamamasıdır. Bu nedenle istirahat enerji harcaması azalır. Çünkü oksijeni dokulara taşıyan ve istirahat halinde enerji harcanmasını sağlayan hormonlar tiroit hormonlarıdır (özellikle T3). İstirahatte ve hareket halinde enerji harcaması düştüğü için kilo alma veya kilo verememe bir sorun olarak ortaya çıkar.